Systemy wyborcze (nazywany również ordynacją wyborczą) to zbiór przepisów wchodzących w skład tzw. prawa wyborczego regulującego sposób przeprowadzenia wyborów, a w szczególności zasady wyłaniania ich zwycięzców i podziału mandatów. Jeżeli więc w organie ustawodawczym stanowiącym prawo decyzje podejmuje się głosując za pomocą mandatów, to system wyborczy ma decydujące znaczenie dla kształtu tego prawa.
Trudno przyjąć w stosunku do systemów wyborczych jakiś system kwalifikacyjny uwzględniający pojedynczą cechę, która wyróżniałaby je w charakterystyczny sposób. Liczne wariacje i zastosowanie elektronicznych metod zliczania głosów, zastosowanie nowoczesnych metod matematycznych spowodowało, że powstały systemy wyborcze, które są coraz bardziej skomplikowane i wymykające się prostym, jednorodnym podziałom. Dlatego zastosowałem kwalifikację hybrydową, zależną od ilości mandatów i typu wybieranej reprezentacji. Są nimi:
- Systemy jednomandatowe
- Systemy wielomandatowe większościowe (majoritarian)
- Systemy proporcjonalne wielomandatowe
- Systemy mieszane większościowo-proporcjonalne
- Systemy wyborcze elektoralne, pośrednie (indirect)
Proszę zwrócić uwagę na dwa pojęcia występujące w opisach systemów. Chodzi o systemy większości bezwzględnej – majoritarian system oraz systemy większości zwykłej – plurality system.
Ordynacje większościowe wywodzą się z tradycji brytyjskiej i stosowane są w większości krajów anglosaskich oraz we Francji. Najstarsza ordynacja proporcjonalna, jaką jest system pojedynczego głosu przechodniego (albo Brytyjska Reprezentacja Proporcjonalna znana w Australii jako metoda Hare’a-Clarka), także wywodzi się z Wielkiej Brytanii (Irlandii Północnej). Została zaproponowana w 1821 roku przez Thomasa Wrigthta Hilla i po raz pierwszy zastosowana w wyborach do samorządu miasta Adelaide w 1840 roku.
Z uwagi na krąg zainteresowań przedstawiam tutaj przede wszystkim systemy wyborcze mające zastosowanie w wyborach publicznych (do organów parlamentarnych)
UWAGA: nie ma systemu idealnego. Każdy z system ma swoje zalety, ale każdy z nich ma też wady. Istotne jest jednak to, by zrozumieć, czemu dany system ma służyć. Jeżeli zakładamy, że dany system ma wyłonić większość, a inny odzwierciedlić układ poparcia politycznego wśród wyborców, to to są ich cechy, a nie wady czy zalety. Zarzucanie JOW, że nie pokazują, jaki jest układ w społeczeństwie jest pomyleniem pojęć. JOW nie mają tego robić. Podobnie, oczekiwanie, że systemy list partyjnych (wielomandatowe) wyłonią większość jest równie błędne. Nie temu służą.
